فعالیت خود را بیازمایید شیمی دوازدهم
۱- در جدول زیر برخی ویژگی‌های کلوئید با مخلوط‌های دیگر مقایسه شده است. آن را کامل کنید.
| ویژگی\نوع مخلوط | سوسپانسیون | کلوئید | محلول |
| :---: | :---: | :---: | :---: |
| رفتار در برابر نور | نور را پخش می‌کند | ............ | ............ |
| همگن بودن | ناهمگن | ............ | همگن |
| پایداری | ............ | پایدار است/ته‌نشین نمی‌شود | ............ |
| ذره‌های سازنده | ............ | ............ | ............ |
پاسخ تشریحی و گام به گام فعالیت خود را بیازمایید صفحه 7 شیمی دوازدهم
سلام! این تمرین بر مقایسه سه نوع اصلی مخلوط (محلول، کلوئید و سوسپانسیون) بر اساس اندازه ذرات، ظاهر، پایداری و رفتار نوری آن‌ها تمرکز دارد. این مقایسه به درک بهتر جهان شیمی اطرافمان کمک می‌کند.
## تکمیل جدول مقایسه مخلوط‌ها
| ویژگی\نوع مخلوط | سوسپانسیون | کلوئید | محلول |
| :---: | :---: | :---: | :---: |
| **رفتار در برابر نور** | نور را پخش می‌کند | **نور را پخش می‌کند (اثر تیندال)** | **نور را پخش نمی‌کند/شفاف است** |
| **همگن بودن** | ناهمگن | **ناهمگن** | همگن |
| **پایداری** | **ناپایدار است/ته‌نشین می‌شود** | پایدار است/ته‌نشین نمی‌شود | **پایدار است/ته‌نشین نمی‌شود** |
| **ذره‌های سازنده** | **بزرگ (بزرگ‌تر از $1000\text{ nm}$)** | **متوسط (بین $1$ تا $1000\text{ nm}$)** | **بسیار کوچک (کوچک‌تر از $1\text{ nm}$)** |
---
## توضیحات تکمیلی و آموزشی
1. **رفتار در برابر نور:**
* **کلوئیدها و سوسپانسیون‌ها:** چون اندازه ذراتشان به اندازه کافی بزرگ است، می‌توانند باعث پراکندگی پرتو نور شوند. این پدیده در کلوئیدها به نام **اثر تیندال (Tyndall Effect)** معروف است (مانند نور چراغ ماشین در مه).
* **محلول‌ها:** ذرات آن‌ها (مولکول‌ها یا یون‌ها) بسیار کوچک‌تر از طول موج نور مرئی هستند، بنابراین نور بدون پراکندگی از آن‌ها عبور می‌کند.
2. **همگن بودن:**
* **محلول‌ها:** در سطح مولکولی یکنواخت هستند و فقط یک فاز دارند (همگن).
* **کلوئیدها و سوسپانسیون‌ها:** هرچند ممکن است کلوئیدها به چشم **همگن** به نظر برسند (مانند شیر)، اما در حقیقت **ناهمگن** هستند زیرا از دو فاز (ماده پراکنده و محیط پراکنده) تشکیل شده‌اند.
3. **پایداری:**
* **سوسپانسیون‌ها:** ناپایدارند و اگر آن‌ها را مدتی به حال خود رها کنیم، ذرات بزرگ آن‌ها تحت تأثیر گرانش **ته‌نشین** می‌شوند (مانند آب و گچ).
* **کلوئیدها و محلول‌ها:** پایدار هستند و ذراتشان هرگز ته نشین نمی‌شود.
گفت‌وگو کنید شیمی دوازدهم
۲- درباره جمله زیر گفت‌وگو کنید.
«رفتار کلوئیدها را می‌توان رفتاری بین سوسپانسیون و محلول‌ها در نظر گرفت.»
پاسخ تشریحی و گام به گام گفت‌وگو کنید صفحه 7 شیمی دوازدهم
**عنوان گفتگو: چرا کلوئیدها حد واسط محلول و سوسپانسیون هستند؟**
جمله «رفتار کلوئیدها را می‌توان رفتاری بین سوسپانسیون و محلول‌ها در نظر گرفت» **کاملاً صحیح** است. این نتیجه مقایسه سه ویژگی کلیدی این مخلوط‌هاست:
### ۱. از نظر اندازه ذرات 📏
* **محلول‌ها:** کوچک‌ترین ذرات (کمتر از $1\text{ nm}$) را دارند.
* **سوسپانسیون‌ها:** بزرگ‌ترین ذرات (بیشتر از $1000\text{ nm}$) را دارند.
* **کلوئیدها:** اندازه ذراتشان **متوسط** است (بین $1$ تا $1000\text{ nm}$).
* **نتیجه:** کلوئید از نظر فیزیکی، بین دو انتهای طیف اندازه ذرات قرار می‌گیرد.
---
### ۲. از نظر پایداری (شباهت به محلول) ✅
* **محلول‌ها و کلوئیدها:** هر دو **پایدار** هستند و ذراتشان با گذشت زمان ته نشین نمی‌شوند. این پایداری به دلیل اندازه نسبتاً کوچک ذرات کلوئیدی و همچنین حرکت **براونی** (Brownian Motion) دائمی آن‌ها است که مانع از نشست ذرات می‌شود.
* **سوسپانسیون‌ها:** ناپایدارند.
---
### ۳. از نظر رفتار نوری (شباهت به سوسپانسیون) ✨
* **سوسپانسیون‌ها و کلوئیدها:** هر دو قابلیت **پراکندگی نور** (اثر تیندال) را دارند.
* **محلول‌ها:** این ویژگی را ندارند.
**نتیجه‌گیری کلی:**
کلوئیدها ویژگی‌هایی شبیه به محلول‌ها (مانند پایداری و ظاهر نسبتاً شفاف) و ویژگی‌هایی شبیه به سوسپانسیون‌ها (مانند ناهمگن بودن واقعی و توانایی پراکنده‌سازی نور) را توأمان دارند. به همین دلیل، کلوئیدها به عنوان یک **حالت حد واسط** بین این دو نوع مخلوط اصلی طبقه‌بندی می‌شوند.
